عملیات پنهانی رژیم اسد برای انتقال هزاران جسد

افشاگری خبرگزاری رویترز: رژیم اسد ده‌ها هزار جسد را مخفیانه منتقل کرده است

برپایهٔ تحقیقات خبرگزاری رویترز، دولت اسد طی دوسال عملیاتی پنهانی ترتیب داد تا هزاران جسد را ازیکی از بزرگ‌ترین گورهای دسته‌جمعی شناخته‌شده درسوریه به محلّی محرمانه در قلب صحرایی دورافتاده منتقل کند. این محل محرمانه بیش از یک ساعت با دمشق فاصله دارد.

این توطئه که توسط نیروهای نظامی بشار اسد برای نبش گور جمعی درقطیفه وایجاد گوری عظیم دیگر درصحرای خارج از شهر دمیر انجام شد، تاکنون علنی نشده بود.

برای کشف محل گور دمیر وجزئیات این عملیات گسترده، رویترز با ۱۳ فرد دارای اطلاع مستقیم از روند دو‌ سالهٔ انتقال تماس گرفته، اسناد رسمی را که مرتبطان دراختیار داشتند بررسی و صدها تصویر ماهواره‌ای از هر دو محل دفن طی چند سال گذشته تحلیل کرده است.

این عملیات با نام «طرح جابجایی زمین» ازسال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ انجام شد. شاهدان گفته‌اند هدف از این اقدام، پنهان کردن جنایت‌های حکومت اسد و بهبود چهره آن درعرصه جهانی بود.

رویترز روز سه‌شنبه ۱۴ اکتبر، نتایج این تحقیق را به اطلاع دولت احمد الشّرع رسانده است. دولت تا لحظهٔ انتشار این گزارش پاسخی نداده است.

به‌منظور جلوگیری ازدست‌کاری احتمالی، محل دقیق گور دمیر دراین گزارش فاش نمی‌شود. گزارش تفصیلی ویژهٔ بعدی رویترز، جزئیات بیشتری ازاجرای این عملیات پنهانی و نحوهٔ کشف آن را منتشر خواهد کرد.

رویترز دریافته است گور جمعی در صحرای دمیر، با دست‌کم ۳۴ خندقی که مجموعاً دو کیلومتر طول دارند، از بزرگ‌ترین گورهای ایجادشده درجریان جنگ داخلی سوریه به شمار می‌رود. بنا به روایت شاهدان واندازه محلّ دفن، احتمال می‌رود ده‌ها هزار نفر در آنجا مدفون باشند.

دفن اجساد درقطیفه ازحدود سال۲۰۱۲، هم‌زمان با آغاز جنگ داخلی سوریه، آغازشد. به گفتهٔ شاهدان، اجساد شامل سربازان و زندانیانی بود که در زندان‌ها و بیمارستان‌های نظامی دیکتاتور جان باخته بودند.

فعالان سوری در سال ۲۰۱۴ با انتشار تصاویری از قطیفه، وجود این گور و موقعیت تقریبی آن در حومه دمشق را افشا کردند. بعدها محل دقیق آن در جریان شهادت‌های دادگاهی و گزارش‌های رسانه‌ای آشکار شد.

به گفتهٔ افراد دخیل، از فوریه ۲۰۱۹ تا آوریل ۲۰۲۱، تقریباً چهار شب در هفته، شش تا هشت کامیون حامل خاک و بقایای انسانی از قطیفه به سمت صحرای دمیر حرکت می‌کرد. رویترز نتوانست تأیید کند آیا اجسادی از مناطق دیگر نیز به این محل منتقل شده بود یا خیر، و سندی مستقیم درباره «طرح جابجایی زمین» یا گورهای جمعی نیافت.

تمام افرادی که در این عملیات حضور داشتند، بوی تعفن ناشی از اجساد را به‌خوبی به یاد دارند؛ از جمله دو راننده کامیون، سه مکانیک، یک راننده بولدوزر و یک افسر پیشین گارد ریاست‌جمهوری اسد که از ابتدای انتقال درگیر بوده است.

بشار اسد که هم‌اکنون در روسیه به سر می‌برد، وشماری از افسران نظامی که طبق شهادت‌ها دراین عملیات نقش کلیدی داشتند، برای اظهارنظر در دسترس نبودند. پس ازسقوط رژیم دراواخرسال گذشته، اسد وبسیاری ازیارانش ازکشور گریختند.

یکی از افسران سابق گارد ریاست‌جمهوری گفت ایده انتقال اجساد در اواخر سال ۲۰۱۸ شکل گرفت، زمانی که اسد در آستانه پیروزی در جنگ داخلی سوریه بود و تلاش داشت مشروعیت بین‌المللی خود را بازپس گیرد. به گفتهٔ او، در آن زمان، اسد متهم به بازداشت هزاران سوری بود، اما هیچ نهاد مستقل داخلی یا بین‌المللی به زندان‌ها یا گورهای جمعی دسترسی نداشت.

دو راننده و آن افسر به رویترز گفتند فرماندهان نظامی به آنان دستور داده بودند هدف از این انتقال «پاکسازی گور قطیفه و پنهان کردن شواهد کشتار جمعی» است.

در زمان سقوط اسد، همهٔ ۱۶ خندقی که رویترز درقطیفه مستند کرده بود، به‌طور کامل خالی شده بودند.

به گفتهٔ سازمان‌های حقوق بشری سوری، بیش از ۱۶۰ هزارنفر دردستگاه امنیتی دیکتاتور سرنگون‌شده ناپدید شده‌اند و باور می‌رود در ده‌ها گور دسته‌جمعی دفن شده باشند. کاوش منظم و تحلیل‌های دی‌ان‌ای می‌تواند در شناسایی و روشن‌کردن سرنوشت آنان مؤثر باشد و یکی از زخم‌های عمیق جامعه سوریه را التیام بخشد.

با این حال، به‌دلیل فقدان منابع و امکانات در سوریه، حتی گورهای دسته‌جمعی شناخته‌شده نیز بیشتر در وضعیت متروک و حفاظت‌نشده باقی مانده‌اند. با وجود درخواست‌های مکرر خانواده‌های ناپدیدشدگان، رهبران جدید کشور که در دسامبر قدرت را به‌ دست گرفتند، تاکنون هیچ سندی درباره هویت افراد دفن‌شده منتشر نکرده‌اند.

رائد الصالح، وزیرمدیریت بحران و وضعیت‌های اضطراری سوریه، گفته است حجم بالای قربانیان وضرورت بازسازی نظام قضایی، مانع این کاراست. «کمیسیون ملی افراد مفقود سوریه» اعلام کرده درحال ایجاد بانک دی‌ان‌ای وسامانه دیجیتال متمرکز برای خانواده‌های مفقودان است وبرضرورت آموزش متخصصان پزشکی قانونی وآزمایش‌های ژنتیکی تأکید کرده است.

الصالح درگفت‌وگو با وب‌سایت نیمه‌رسمی «الوطن» دراواخراوت گفت:«تا زمانی که مادرانی درانتظار یافتن مزار فرزندان، همسرانی درجست‌وجوی مزار شوهران وکودکانی درپی مزار پدران خود باشند، این زخم همچنان بازخواهد ماند.»

محمد العبدالله، مدیر «مرکز عدالت و پاسخگویی سوریه» که در زمینه شناسایی مفقودان وبررسی جنایات جنگی فعالیت می‌کند، درواکنش به یافته‌های رویترز گفت انتقال بی‌نظم اجساد از قطیفه به دمیر فاجعه‌ای برای خانواده‌های داغ‌دیده است.

او افزود: «جمع‌آوری بقایای اجساد برای بازگرداندن پیکرهای کامل به خانواده‌ها کاری بسیار دشوار خواهد بود.» العبدالله تأسیس کمیسیون پی‌گیری مفقودان از سوی دولت جدید را گامی مثبت دانست، اما افزود: «این کمیسیون حمایت سیاسی دارد، اما هنوزاز منابع و تخصص کافی برخوردار نیست.»

رانندگان، مکانیک‌ها ودیگر افرادی که درعملیات انتقال مشارکت داشتند، گفتند هرگونه افشاگری درآن زمان به قیمت جانشان تمام می‌شد.

یکی از رانندگان اظهار داشت: «هیچ‌کس جرأت سرپیچی نداشت، وگرنه خودش هم درهمان گورها دفن می‌شد.»
مگی مایکل، فِراس دَلَتی، رایان مک‌نیل و خلیل اشاوی /خبرگزاری رویترز/ ۱۴اکتبر۲۰۲۵

https://www.iran-emrooz.net/index.php/news1/more/123666/